Ceviz aşılaması nasıl yapılır ve hangi yöntemler tercih edilir?

Ceviz aşılaması, üstün nitelikli ceviz çeşitlerinin çoğaltılması veya mevcut bir ağacın verimini artırmak için kullanılan bir bitki üretim tekniğidir. Bu yöntem, anaç (kök kısmı) ile kalem (üst kısım) adı verilen iki bitki parçasının birleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Ceviz ağaçları genellikle tohumdan yetiştirildiğinde genetik varyasyon gösterir ve istenilen özellikleri taşımayabilir; bu nedenle aşılama, standart ve yüksek kaliteli ürün elde etmek için yaygın olarak tercih edilir. Aşılama, ağacın hastalıklara dayanıklılığını artırabilir, erken verim sağlayabilir ve iklim koşullarına uyumunu geliştirebilir. İşlemin başarılı olması için doğru zamanlama, uygun teknik ve hijyenik koşullar önemlidir.

Ceviz aşılaması, genellikle ilkbahar aylarında, ağaçların aktif büyüme döneminde yapılır. İşlem, anaç ve kalemin birleştirilmesini içerir; anaç, genellikle tohumdan yetiştirilmiş veya mevcut bir ağaçtır, kalem ise arzu edilen ceviz çeşidinden alınan bir dal parçasıdır. İşlemin temel adımları şunlardır:

• Hazırlık: Öncelikle, sağlıklı ve uyumlu anaç ile kalem seçilir. Kalemler, dinlenme döneminde (kış aylarında) alınır ve serin bir yerde saklanır. Aşılama öncesi, aletler (örneğin, aşı bıçağı) dezenfekte edilerek temizlenir.
• Anaç Hazırlama: Anaç ağacın gövdesi veya dalı, aşının yapılacağı noktada temizlenir ve uygun şekilde kesilir. Kesim, düzgün ve pürüzsüz olmalıdır.
• Kalem Hazırlama: Kalem, üzerinde en az 2-3 göz (tomurcuk) bulunan bir dal parçasıdır. Uç kısımları, anaçla uyum sağlayacak şekilde kesilir ve kabuk kısımları hafifçe soyulabilir.
• Birleştirme: Anaç ve kalem, seçilen aşılama yöntemine göre birleştirilir. Örneğin, dilcikli aşıda, her iki parçada dil şeklinde kesiler açılarak kenetlenir. Birleşme noktası, aşı macunu veya benzeri bir malzemeyle sıkıca sarılır ve hava alması engellenir.
• Bakım: Aşı sonrası, ağaç düzenli olarak sulanır ve korunur. Birkaç hafta içinde, kalemdeki gözler sürmeye başlarsa aşı başarılı demektir. Yabani sürgünler temizlenmeli ve aşı bandı zamanla çıkarılmalıdır.

Ceviz aşılamasında çeşitli yöntemler kullanılır; her biri farklı koşullara uygun olabilir. En yaygın tercih edilen yöntemler şunlardır:

• Dilcikli Aşı (T-Aşısı veya İngiliz Aşısı): Bu yöntem, anaç ve kalemin aynı kalınlıkta olduğu durumlarda idealdir. Her iki parçada dil şeklinde kesiler açılarak birleştirilir ve sıkıca bağlanır. Cevizde yaygın kullanılır, çünkü iyi bir kaynaşma sağlar ve başarı oranı yüksektir.
• Yama Göz Aşısı: Özellikle yaz aylarında uygulanan bu yöntemde, anaç üzerinde küçük bir yama kesilir ve yerine kalemden alınan bir göz (tomurcuk) yerleştirilir. Ceviz ağaçları için uygundur, çünkü az stres yaratır ve hızlı kaynaşma sağlayabilir.
• Kakma Aşı: Anaç üzerinde bir yuva açılarak kalemin buraya yerleştirilmesiyle yapılır. Daha kalın anaçlar için tercih edilir ve cevizde kullanımı yaygındır; özellikle ağacın genç dallarında etkilidir.
• Köprü Aşı: Ağacın gövdesinde zarar görmüş kısımları onarmak için kullanılır. Kalemler, hasarlı bölgenin üst ve altına bağlanarak köprü oluşturulur. Ceviz ağaçlarında, don veya fiziksel hasar sonrası kurtarma amacıyla tercih edilir.

Genel olarak, dilcikli aşı ve yama göz aşısı ceviz yetiştiriciliğinde en sık kullanılan yöntemlerdir. Seçim, ağacın yaşı, mevsim ve yetiştiricinin deneyimi gibi faktörlere bağlıdır. Başarı için, aşılama sonrası uygun bakım ve izleme önemlidir; örneğin, aşılanan bölgenin nemli kalması ve hastalıklardan korunması gerekir. Profesyonel ceviz yetiştiricileri, bu yöntemleri kombine ederek verimi artırabilir.