Kuduz aşısı insanlara nereden alınır ve nasıl yapılır?

Kuduz aşısı, kuduz virüsüne (Rabies virüsü) karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Kuduz, merkezi sinir sistemini etkileyen ve ölümcül olabilen bir viral hastalıktır. Aşı, hem koruyucu (maruziyet öncesi) hem de tedavi edici (maruziyet sonrası) amaçlarla kullanılır. Özellikle kuduz riski taşıyan hayvanlarla (köpek, kedi, yarasa vb.) temas sonrası hızla uygulanması hayati önem taşır.

Kuduz aşısı, Türkiye'de ve birçok ülkede sağlık kuruluşları aracılığıyla temin edilir. İşte başlıca erişim noktaları:

• Hastaneler: Özellikle enfeksiyon hastalıkları bölümü veya acil servisler, kuduz şüphesi durumunda aşıyı uygulayabilir.
• Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü: Yurtdışı seyahatlerinde koruyucu aşı için başvurulabilir.
• Aile Sağlığı Merkezleri (ASM): Bazı durumlarda koruyucu aşı için yönlendirme yapabilirler, ancak maruziyet sonrası genellikle hastanelere sevk edilir.
• Özel sağlık kuruluşları: Özel hastaneler veya aşı merkezleri, koruyucu aşıyı sağlayabilir, ancak maruziyet sonrası acil durumlarda devlet hastaneleri tercih edilmelidir.

Kuduz şüphesi olan bir temas durumunda, en kısa sürede en yakın acil servise başvurulması önerilir. Aşı, reçeteli olarak temin edilir ve genellikle ücretsiz veya düşük maliyetle sağlanır, çünkü kuduz halk sağlığı açısından acil bir durum olarak kabul edilir.

Kuduz aşısının uygulanması, maruziyet durumuna (koruyucu veya tedavi edici) göre değişir. İşte genel süreç:

• Değerlendirme: Öncelikle bir sağlık uzmanı, kuduz riskini değerlendirir (örneğin, hayvanın türü, temasın şiddeti). Eğer risk yüksekse, aşı serisine başlanır.
• Aşı uygulaması: Kuduz aşısı genellikle kas içine (intramüsküler) enjekte edilir, yetişkinlerde kol veya kalça bölgesinden yapılır. Çocuklarda uyluk bölgesi tercih edilebilir. Aşı, modern versiyonlarda güvenli ve etkilidir.

Maruziyet Öncesi Aşılama (Koruyucu):
• Bu, yüksek risk grupları (veterinerler, hayvan bakıcıları veya kuduzun yaygın olduğu bölgelere seyahat edenler) için önerilir.
• Genellikle 3 doz halinde uygulanır: İlk doz, ardından 7. ve 21. veya 28. günlerde tekrarlanır.
Maruziyet Sonrası Aşılama (Tedavi Edici):
• Kuduz riskli bir temas sonrası hemen başlanır. Temizlik: Öncelikle yara bol su ve sabunla en az 15 dakika yıkanır.
• Aşı serisi: Genellikle 4-5 doz halinde uygulanır; ilk doz temas günü (0. gün), ardından 3., 7., 14. ve bazen 28. günlerde tekrarlanır. Doz sayısı, temasın şiddetine göre değişebilir.
• Kuduz immünoglobulini (RIG): Şiddetli ısırık durumlarında, aşıyla birlikte kuduz antikorları içeren immünoglobulin de enjekte edilir. Bu, virüsün yayılmasını geçici olarak engeller.

Süreç boyunca, sağlık personeli aşı takvimine uyulmasını sağlar ve olası yan etkiler (hafif ağrı, kızarıklık veya ateş) izlenir. Kuduz aşısı, zamanında uygulandığında neredeyse %100 etkilidir ve hastalığın önlenmesinde kritik rol oynar.

Bu bilgiler genel olup, kişisel durumunuz için bir sağlık uzmanına danışmanız önerilir.