Kuduz aşısı kimlere ve ne zaman uygulanmalıdır?

Kuduz aşısı, kuduz virüsüne (Rabies virüsü) karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Kuduz, merkezi sinir sistemini etkileyen ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bir viral hastalıktır. Aşı, hem hastalığın önlenmesi (profilaksi) hem de şüpheli maruziyet sonrası tedavi amacıyla kullanılır. Aşı, inaktive (ölü) virüs içerir ve bağışıklık sisteminin virüse karşı antikor üretmesini sağlar.

Kuduz aşısı iki temel durumda uygulanır: maruziyet öncesi profilaksi ve maruziyet sonrası profilaksi. Aşağıda bu gruplar detaylandırılmıştır:

• Maruziyet Öncesi Profilaksi (Risk Öncesi Aşılama): Bu, kuduz riski yüksek olan kişilerin hastalığa maruz kalmadan önce aşılanmasıdır. Aşağıdaki gruplar için önerilir:
  • Veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, hayvanat bahçesi çalışanları gibi hayvanlarla sık temas eden meslek grupları.
  • Laboratuvar çalışanları (kuduz virüsü ile çalışanlar).
  • Yaban hayatı araştırmacıları veya avcılar.
  • Kuduzun yaygın olduğu bölgelere seyahat edenler, özellikle kırsal alanlarda uzun süre kalacak kişiler.
  • Çocuklar (riskli bölgelerde, çünkü çocuklar hayvan ısırıklarına daha açıktır).
• Maruziyet Sonrası Profilaksi (Risk Sonrası Aşılama): Bu, kuduz şüpheli bir hayvanla temas sonrası uygulanır ve acil bir durumdur. Aşağıdaki durumlarda gereklidir:
  • Kuduz şüpheli bir hayvan (örneğin, köpek, kedi, yarasa, tilki) tarafından ısırılma.
  • Kuduz şüpheli bir hayvanın tükürüğünün açık yara, çizik veya mukoza (ağız, burun, göz) ile teması.
  • Kuduz olduğu doğrulanmış veya şüpheli bir hayvanla yakın temas (örneğin, evcil hayvan sahipleri, hayvan bakıcıları).
  • Isırık veya temasın şiddetine bağlı olarak, kuduz immünoglobulini (hızlı koruma sağlayan antikorlar) ile birlikte uygulanabilir.

Kuduz aşısının zamanlaması, maruziyet öncesi veya sonrası duruma göre değişir. Genel olarak, aşı mümkün olan en kısa sürede başlanmalıdır, çünkü kuduz belirtiler ortaya çıktıktan sonra tedavisi zorlaşır.

• Maruziyet Öncesi Profilaksi Zamanlaması: Bu aşılama, genellikle 3 doz şeklinde uygulanır:
  • İlk doz: Seçilen bir tarihte (0. gün).
  • İkinci doz: İlk dozdan 7 gün sonra.
  • Üçüncü doz: İlk dozdan 21 veya 28 gün sonra.
  • Yüksek risk devam ediyorsa, 1-2 yıl sonra rapel (pekiştirme) dozu önerilebilir. Seyahat edenler için, seyahatten en az 1 ay önce başlanmalıdır.
• Maruziyet Sonrası Profilaksi Zamanlaması: Bu, acil bir durumdur ve ideal olarak maruziyetten sonraki ilk 24 saat içinde başlanmalıdır. Standart şema genellikle 4-5 doz içerir:
  • İlk doz: Maruziyet günü (0. gün) mümkün olan en kısa sürede.
  • Sonraki dozlar: 3., 7., 14. ve bazen 28. günlerde (şema ülkelere göre değişebilir; Dünya Sağlık Örgütü 4 doz önerebilir).
  • Kuduz immünoglobulini gerekiyorsa, ilk dozla birlikte uygulanır ve mümkünse ısırık bölgesine enjekte edilir.
  • Gecikme durumunda bile, aşı başlanmalıdır; çünkü kuluçka süresi değişkendir (genellikle 1-3 ay, bazen daha uzun).