Tüberküloz aşısı nasıl etki eder ve ne işe yarar?

Tüberküloz (verem) aşısı, BCG (Bacillus Calmette-Guérin) olarak bilinen ve zayıflatılmış canlı bir bakteri suşundan üretilen bir aşıdır. Bu aşı, bağışıklık sistemini tüberküloz bakterisine (Mycobacterium tuberculosis) karşı eğitmek ve koruyucu bir yanıt oluşturmak amacıyla kullanılır. İşte aşının nasıl etki ettiği ve ne işe yaradığına dair detaylı bir açıklama:

Tüberküloz aşısı, vücuda zayıflatılmış bir formda BCG bakterisi enjekte edilerek çalışır. Bu bakteri, gerçek tüberküloz bakterisine benzer ancak sağlıklı insanlarda hastalığa neden olmaz. Aşının etki mekanizması şu adımları içerir:

• Bağışıklık sisteminin tanıması: Aşıdaki zayıflatılmış bakteri, vücuda girdiğinde bağışıklık hücreleri (özellikle T hücreleri ve makrofajlar) tarafından tanınır. Bu, bağışıklık sisteminin bakteriye karşı bir yanıt geliştirmesini tetikler.
• Hafıza oluşumu: Bağışıklık sistemi, BCG bakterisine karşı antikorlar ve özelleşmiş hücreler (T hücreleri) üretir. Bu süreç, vücudun gerçek tüberküloz bakterisiyle karşılaştığında hızlı ve etkili bir şekilde savaşabilmesi için bir "hafıza" oluşturur.
• Hücresel bağışıklığın güçlendirilmesi: Tüberküloz, hücre içinde yaşayan bir bakteri olduğundan, aşı özellikle hücresel bağışıklığı (T hücreleri aracılığıyla) uyarır. Bu, bakterinin vücutta yayılmasını engellemeye yardımcı olur.

Tüberküloz aşısı, öncelikle tüberküloz hastalığına karşı koruma sağlamak için kullanılır. İşlevleri şunları içerir:

• Hastalığın önlenmesi: BCG aşısı, özellikle çocuklarda tüberkülozun ciddi formlarına (örneğin, menenjit ve yaygın tüberküloz) karşı etkili bir koruma sağlar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), tüberkülozun yaygın olduğu bölgelerde bebeklere bu aşıyı önermektedir.
• Bağışıklık sisteminin hazırlanması: Aşı, bağışıklık sistemini "eğiterek" gelecekteki enfeksiyonlara karşı daha hızlı tepki vermesini sağlar. Bu, hastalığın şiddetini azaltabilir veya tamamen önleyebilir.
• Toplum sağlığının korunması: Yaygın aşılama programları, tüberkülozun toplum içinde yayılmasını azaltmaya yardımcı olur, bu da salgınları önlemede önemli bir rol oynar.

Tüberküloz aşısı genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç ay içinde uygulanır ve tek doz olarak verilir. Ancak, aşının etkinliği değişkenlik gösterebilir:

• Etkinlik: BCG aşısı, çocuklarda tüberkülozun ciddi formlarına karşı yüksek koruma sağlar (%70-80 oranında), yetişkinlerde akciğer tüberkülozuna karşı koruma ise daha düşük olabilir.
• Sınırlamalar: Aşı, tüberkülozun tamamen önlenmesinde %100 etkili değildir ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde kullanılmamalıdır. Ayrıca, aşının uygulandığı bölgede genellikle bir iz veya skar oluşur, bu normal bir yan etkidir.

Tüberküloz aşısı, bağışıklık sistemini eğiterek tüberküloz bakterisine karşı koruyucu bir yanıt oluşturur ve özellikle çocuklarda ciddi hastalık formlarını önlemede hayati bir rol oynar. Dünya çapında milyonlarca insanın hayatını kurtarmış olan bu aşı, halk sağlığı programlarının temel bir parçasıdır. Ancak, aşının etkinliğini artırmak ve tüberkülozla mücadeleyi güçlendirmek için araştırmalar devam etmektedir.